جهت‌دهی به افکار یکی از مهم‌ترین اهداف رسانه‌ها است؛ برای رسیدن به این هدف باید یاد گرفت چگونه پیام‌ها را «مهندسی» کرد!
شاید عبارت «مهندسی پیام» را در مقولات مختلف علم سواد رسانه‌ای بارها شنیده باشید اما به معنا و مفهوم آن دقت نکرده باشید. مهندسی پیام را باید یکی از اساسی‌ترین مبانی علم سواد رسانه‌ای دانست که نقش به‌سزایی در انتقال مفاهیم مختلف دارد.
اگر بخواهیم مهم‌ترین اهداف علم سواد رسانه‌ای را فهرست کنیم، در صدر این فهرست مفهوم «جهت‌دهی به افکار» به چشم می‌خورد. مهندسی پیام یکی از بهترین تاکتیک‌ها برای جهت‌دهی به افکار است. در این نوشتار قصد داریم این مفهوم را بیشتر معرفی کنیم.
هر محتوایی قالب مناسب خود را نیاز دارد. تولیدکنندگان پیام‌های رسانه‌ای هم با توجّه به پیام مورد نظر و امکانات و محدودیت‌های هر رسانه قالب مناسبی برای انتقال پیام انتخاب می‌کنند؛ مثلاً در رسانه‌های چاپی امکان تعامل مستقیم و فوری با مخاطب وجود ندارد. سینما جای سخنرانی کردن نیست. انتشار متن‌های طولانی در شبکه‌های اجتماعی جالب نیست یا برای اطّلاع از آخرین اخبار، رادیو یا تلویزیون از کتاب مناسب‌تر است.
بده و بستان پیام، چه در زندگی عادی و چه در فضای رسانه‌ای، می‌تواند قالب‌های گوناگونی را به خود بگیرد و این به گفت‌وگو یا نگارش منحصر نیست. امروزه، یک تصویر یا فیلم، روش مهم و پرکاربردی برای انتقال پیام، و دیدن آنها دقیقاً نوعی مطالعه است. هر پیام رسانه‌ای می‌تواند در هر یک از قالب های نوشتاری، تصویری، ترکیبی، چندرسانه‌ای و ... ارائه شود.
تمام تولیدات رسانه‌ای مانند مقالات، روزنامه، برنامه‌های تلویزیونی و کتاب‌ها، که تنها برخی از موارد رسانه‌ای هستند، همانند ساختمان‌ها و بزرگراه‌ها ساخته می‌شوند و به خودی خود به وجود نمی‌آیند. پیام‌های رسانه‌ای با هدفی خاص و با استفاده از فنون، ابزارها و غیره ساخته شده‌اند و مواد سازندۀ آنها از تولیدی به تولید دیگر متفاوت است؛ برای مثال در روزنامه‌ها و مجلات، کلمات از نظر ابعاد، اندازۀ حروف، شکل، رنگ، صفحه آرایی و موقعیت قرار گرفتن در صفحه، متفاوت است. در برنامه های تلویزیونی و فیلم‌ها، صدها ماده تشکیل دهنده مانند زوایای دوربین، نور، صدا و … وجود دارد.
این بدان معناست که فرق نمی‌کند که ما تلویزیون تماشا می‌کنیم یا از کنار تابلوهای تبلیغاتی محیطی در خیابان می‌گذریم. پیام رسانه‌ای که ما دریافت می‌کنیم، توسط شخص یا اشخاصی نوشته شده، تصاویر توسط شخص یا اشخاصی گرفته شده و یک طرّاح خلّاق آنها را کنار هم قرار داده است. آنچه اتفاق می‌افتد این است که هر آنچه توسط تعداد کمی از افراد «ساخته می‌شود» برای بقیه افراد «عادی و طبیعی» تلقی می‌شود. ما آنچه را مدنظر تولیدکنندگان آن است می‌بینیم، می‌شنویم و می‌خوانیم.
بنابراین به صورت خلاصه اگر بخواهیم به این سوال پاسخ بدهیم که مهندسی پیام چیست باید گفت: «مهندسی پیام یعنی اینکه هر پیام رسانه ای با زبان و قالب مناسب خودش ساخته و ارائه می شود. هر محتوایی قالب مناسب خود را نیاز دارد.»
سلام خدا قوت
بسیار عالی