اولین قدمی که در زمینه تجهیز و آموزش سواد رسانه‌ای افراد می‌توان برداشت تقویت کارکنان آموزش و پرورش در زمینه آموزش سواد رسانه‌ای است. در میان کارکنان آموزش و پرورش، «معلمان و مربیان» نقش به سزایی برای تحقق این هدف دارند.

مقدمه

آموزش و پرورش رسمی‌ترین سازمان آموزشی کشور و معلمین رکن اساسی این سازمان هستند. با رشد و توسعه وسایل ارتباط جمعی و دخالت نهادهای گوناگون در امر آموزش، عملا انحصار آموزشی این سازمان بویژه در حوزه فناوری‌های نوین شکسته شده است.

بسیاری ازجوانان و نوجوانان به شیوه‌های نادرست از اینترنت و منابع اطلاعاتی و ارتباطی استفاده می‌کنند. آنها در خانه و مدرسه، آموزش مؤثر و مفیدی برای استفاده از منابع اطلاعاتی و ارتباطی ندیده‌اند، از طرف دیگر نهاد خاصی هدایت آن‌ها را بر عهده ندارد و بر اساس تحقیقات صورت گرفته در زمینه تفاوت سطح سواد اینترنتی و رسانه‌ای دانش آموزان و معلمان، والدین و معلمان نمی‌توانند چگونگی استفاده از رسانه‌ها و منابع اطلاعاتی مدرن را به دانش‌آموزان آموزش دهند.

فلذا ضرورت افزایش سواد رسانه‌ای معلمان و راهکارهای آن به یک امر ضروری و انکارناپذیر تبدیل شده است. در این مقاله مروری بر روش‌ها و راهکارهایی داریم که می‌تواند منجر به افزایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی معلمان بشود و آنها را برای تربیت دانش‌آموزان نسل جدید مجهز کنند.  

بر اساس نتایج، یادگیری 4 مهارت زیر تاثیر اساسی در افزایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی معلمان دارد:

1- مهارت دسترسی

2- مهارت استفاده و کاربرد

3- مهارت ارزیابی‌-تجزیه، تحلیل

4- مهارت تولید

1- مهارت دسترسی چیست؟

این مهارت شامل توانایی‌های معلم به عنوان آموزش‌دهنده در دسترسی به منابع اطلاعاتی و رسانه‌ای مانند: پایگاه‌های اطلاعاتی و کتابخانه‌ای مانند شبکه جهانی وب، سرویس دهنده‌های وب و ... می‌باشد. البته باید دقت داشت تعیین محدوده دسترسی بیشتر در اختیار تنظیم‌کننده‌ها و رگولاتوری است.

در این بخش، آموزش دهنده باید به فراگیران یاد دهد که به منابعی می‌توانند دسترسی داشته باشد که در محدوده سنی آنها باشد؛ این منابع می‌تواند شامل بازی‌های رایانه‌ای، وب‌سایت‌ها، فیلم‌ها و ... شود. همچنین نکته مهم در این مرحله رعایت نکات اخلاقی در دسترسی به منابع اطلاعاتی و رسانه‌ای است که بایستی آموزش داده شود.

2- معرفی مهارت استفاده و کاربرد

در این مهارت آموزش‌دهنده باید ابتدا به تقویت مهارت‌های لازم برای استفاده از منابع اطلاعاتی و رسانه‌ای بپردازد. این بخش بیشتر شامل مهارت فنی استفاده از رسانه‌ها است.

به عنوان مثال: چگونگی نصب یک نرم افزار بر روی کامپیوتر یا گوشی موبایل. هم چنین در زمینه استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی، یادگیری مهارت‌هایی برای حفظ حریم شخصی به شدت ضروری است. برای مثال، اینکه چطور یک صفحه شخصی یا عمومی در اینستاگرام ایجاد کنیم که هر فردی نتواند اطلاعات و مطالب را دریافت کند تا حریم خصوصی‌مان حفظ شود.

3- مروری بر مهارت ارزیابی، ‌تجزیه و تحلیل

این مهارت، بنیادی‌ترین و مشکل‌ترین مرحله برای هر فردی در آموزش سواد ‌رسانه‌ای و اطلاعاتی است. زیرا این مهارت می‌بایست از زمان کودکی نهادینه شود. این مهارت شامل تفکر انتقادی، تفکر خلاق، مهارت پرسشگری، مهارت نه گفتن، توانایی تشخیص سره از ناسره، مهارت مقایسه منابع اطلاعاتی و رسانه ای و ... است.

معلم (آموزش دهنده) می‌بایست ابتدا خودش را به این مهارت ها مجهز کند و در راستای تقویت آنها آموزش ببیند تا بتواند این مهارت‌ها را به دانش آموزان (آموزش گیرندگان) یاد بدهد.

4- مهارت تولید به چه معناست؟

مرحله غایی و نهایی در آموزش و افزایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، توانایی تولید محتواست. اگر فردی بتواند سه گام قبلی گفته شده را خوب یاد بگیرد می‌تواند براساس مهارت دسترسی، استفاده و تجزیه و تحلیل، به تولید محتوا (متن، تصویر، فیلم، و ...) بپردازد. مهارت تولید علاوه بر مهارت فنی نیازمند فراگیری یکسری مهارت‌های هنری نیز می‌باشد. به عنواننمونه برای تولید یک فیلمنامه یا فیلم کوتاه بایستی ذوق هنری و خالقیت داشت.

سخن پایانی

آموزش و پرورش باید تکلیف وظایف خود را با این 4 سطح مشخص کند چرا که آموزش و پرورش با طیف وسیعی از مخاطبان مواجه است. براساس نتایج حاصل از تحقیق، اولین قدمی که در زمینه تجهیز و آموزش سواد رسانه‌ای افراد می‌توان برداشت تقویت کارکنان آموزش و پرورش در زمینه آموزش سواد رسانه‌ای است.

در میان کارکنان آموزش و پرورش، «معلمان و مربیان» نقش به سزایی برای تحقق این هدف دارند. بر مبنای توصیه سازمان جهانی یونسکو و یافته‌های تحقیق، بهبود روش‌های آموزشی و کارگاهی آموزش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی به عنوان یادگیری مستمر و مادم العمر، مهم‌ترین اقدام است.

امیر عباس صادقی